Нацыянальная кінастудыя «Беларусьфільм»;- вядучае прадпрыемства кінаіндустрыі Рэспублікі Беларусь. За гады працы тут выпушчана больш за 650 мастацкіх, каля 2000 дакументальных і каля 300 анімацыйных фільмаў.
Карціны, выпушчаныя на кінастудыі, увайшлі ў залаты фонд айчыннага і сусветнага кіно: «Прыгоды Бураціна» і «Пра Чырвоную Шапачку» Леаніда Нячаева, «Я родам з дзяцінства», «Вайна пад стрэхамі», «Людзі на балоце» Віктара Турава, «У жніўні 44-га...» Міхаіла Пташука, «Белыя Росы» Ігара Дабралюбава і многія іншыя.
Апошнія гады «Беларусьфільм» актыўна займаецца мадэрнізацыяй сваёй матэрыяльна-тэхнічнай базы. Праведзена каласальная праца па рэканструкцыі. Новыя павільёны, абсталяваныя сучасным абсталяваннем і шырокі выбар здымачнай тэхнікі дазваляе Кінастудыі ствараць праекты, якія адказваюць самым высокім патрабаванням сённяшняга дня.
Пачатак
Кінавытворчасць у Беларусі пачалося ў 1924 годзе, калі было арганізавана Дзяржаўнае ўпраўленне па справах кінематаграфіі і фатаграфіі (Белдзяржкіно). У 1928 - м у Ленінградзе была створана Студыя мастацкіх фільмаў пад назвай «Савецкая Беларусь», а з 1939 года яна пераведзена ў Мінск, з 1946 года перайменавана ў «Беларусьфільм».
Першы мастацкі фільм «Лясная быль» створаны ў 1926 годзе (рэжысёр Ю. Тарич). Тэма барацьбы народа за нацыянальнае і сацыяльнае вызваленне была вядучай у кінематаграфіі 1920-1930 гг. («Кастусь Каліноўскі», рэжысёр В. Гардзін, «У агні народжаная», рэжысёр В. Корш-Саблін; «Адзінаццатае ліпеня», рэжысёр Ю. Тарыч і інш.). З канца 1920-х з'явіліся фільмы на тэмы сучаснасці: «Двойчы народжаны» (рэжысёр Э. Аршанскі), «Шукальнікі шчасця» (рэжысёр В. Корш-Саблін). Пачалі здымацца фільмы для дзяцей. Значнае месца ў 1930-я займалі экранізацыі літаратурных твораў: аповесці Ю. Тынянова «Паручнік Киже» (рэжысёр А. Файнциммер), аповесці З. Бядулі «Салавей» (рэжысёр Э. Аршанскі), аповеду А. Чэхава «Маска» (рэжысёр С. Сплошнов) і інш.
Прыйшла вайна
У гады Вялікай Айчыннай вайны беларускія кінематаграфісты-дакументалісты ў ліку першых здымалі франтавыя рэпартажы, стваралі партызанскі кіналетапіс Рэспублікі, а ў 1945 годзе кінастудыя «Савецкая Беларусь» аднавіла сваю дзейнасць. У пасляваенныя гады большай часткай працягвалі выпускацца дакументальныя фільмы і кіначасопісы. Вялікай творчай удачай пасляваеннага перыяду стаў мастацкі фільм пра героя мінулай вайны — «Канстанцін Заслонаў» (Уладзімір Корш-Саблін і Аляксандр Файнцымер, 1949 год), іншая буйная праца на тэму вайны: «Гадзіннік спыніўся апоўначы» (Мікалай Фігуроўскі, 1958 год).
У 1960 годзе было пабудавана новы будынак студыі, дзе пачалі працу тры творчых аб'яднання: мастацкіх фільмаў, дакументальных «Летапісь» і тэлевізійных «Тэлефільм», майстэрня мультыплікацыйных фільмаў.
Прыкметныя ваенныя фільмы гэтага часу: «Трэцяя ракета» (Рычард Віктараў, 1963), «Альпійская балада» (Барыс Сцяпанаў, 1965), «Праз могілкі» (Віктар Тураў, 1965), «Я родам з дзяцінства» (Віктар Тураў, 1966), два фільма па матывах рамана «Партызаны» Алеся Адамовіча — «Вайна пад стрэхамі» (Віктар Тураў, 1967) і «Сыны сыходзяць у бой» (Віктар Тураў, 1969), тэма вайны ў дзіцячым кіно — «Дзяўчынка шукае бацьку» (Леў Голуб, 1959), «Iван Макаравіч» (Ігар Дабралюбаў, 1968) і інш.
Іншыя часы
З пачатку 1960-х значная ўвага надаецца як гістарычным фільмам: «Чырвонае лісце» (Уладзімір Корш-Саблін, 1958), «Масква-Генуя» (Аляксей Спешнеў, пры ўдзеле Уладзіміра Корш-Сабліна і Паўла Арманда, 1964), «Я, Францыск Скарына...» (Барыс Сцяпанаў, 1970) і інш., так і фільмам для дзяцей і юнацтва: «Горад майстроў» (Уладзімір Бычкоў, 1965), «Браціна дарога» (Леў Голуб, 1967), «Мы з вулканам» (Валянцін Пяроў, 1969).
На студыю «Беларусьфільм» прыязджае па размеркаванні выпускнік усесаюзнага дзяржаўнага інстытута кінематаграфіі, майстэрні Міхаіла Рома – Валянцін Вінаградаў. Замест дыпломнай кароткаметражкі ён здымае поўны метр - «Дзень, калі спаўняецца 30 гадоў». Гэты фільм становіцца касавым. На сваёй наступнай карціне, «Лісты да жывых», Вінаградаў працуе з Алесем Кучарам - вядомым беларускім пісьменнікам і сцэнарыстам. Фільм пра лёс партызанкі-рэвалюцыянеркі Веры Харужай быў заснаваны на рэальных падзеях. У наступным фільме «Лістах да жывых» Вінаградаў ўжо намацвае свой стыль і сваю эстэтыку — з візуальнымі метафарамі, з моцнымі кантраснымі вобразамі, рэзкімі ракурсамі, што залічвае яго да прыхільнікаў мадэрністычнага кірунку - экспрэсіянізму. У 1966 годзе паставіў прытчу аб вайне «Усходні калідор».
У 1970-я гады на «Беларусьфільм» прыходзяць новыя рэжысёры са свежымі поглядамі на кінематограф. З'яўляюцца фільмы хоць і зняволеныя ў прадпісаныя ідэалагічныя рамкі, але творча выкананыя на высокім узроўні: «Уся каралеўская раць» (Навум Ардашнікаў і Аляксандр Гуткович, 1971), палітычны памфлет «Вашынгтонскі карэспандэнт» (Юрый Дубровін, 1972), экранізацыя твораў Джэка Лондана «Час-не-чакае» (Віталь Чацверыкоў, 1975) і Уладзіміра Караткевіча «Дзікае паляванне караля Стаха» (Валерый Рубінчык, 1979) (пазней карціна будзе названая першым савецкім містычным трылерам).
Прыкметныя фільмы пра вайну гэтага перыяду: «Бацька» (Барыс Сцяпанаў, 1971), «Полымя» (Віталь Чацверыкоў,1974), «Ваўчыная зграя» (Барыс Сцяпанаў, 1975), «Чорная бяроза» (Віталь Чацверыкоў, 1977).
У беларускім кіно гэтага перыяду надзвычай ярка вылучаюцца фільмы для дзяцей і юнацтва: экранізацыя твораў Анатоля Рыбакова «Корцік», «Бронзавая птушка» (Мікалай Калінін, 1973 і 1974 гады) і «Апошняе лета дзяцінства» (Валерый Рубінчык, 1974); мюзіклы па сюжэтах казак «Прыгоды Бураціна» і «Пра Чырвоную Шапачку» (Леанід Нячаеў, 1975 і 1977 гады); па матывах «Дзяніскіных апавяданняў» Віктара Драгунскага «Па сакрэце ўсяму свету» (Ігар Дабралюбаў, 1976), «Дзіўныя прыгоды Дзяніса Караблева» (група рэжысёраў, 1979); пра вайну «Паланэз Агінскага» (Леў Голуб, 1971) і «Пянок санетаў» (Валерый Рубінчык, 1976).
У пачатку 1980-х гадоў з'яўляюцца такія камедыі як «Культпаход у тэатр» (Валерый Рубінчык, 1982), «Белыя Росы» (Ігар Дабралюбаў, 1983). У гэтае дзесяцігоддзе здымаюцца фільмы па літаратурных творах: дылогія па «Палескіх хроніках» Івана Мележа «Людзі на балоце» і «Дыханне навальніцы» (Віктар Тураў, 1981 і 1982 гады), фільм па аднайменнай аповесці Васіля Быкава «Знак бяды» (Міхаіл Пташук, 1986), лірычная аповесць па матывах твораў Івана Буніна «Несрочная Вясна» (Уладзімір Талкачыкаў, 1989).
Падзеяй 1985 года стаў зняты сумесна з кінастудыяй «Масфільм» да 40-годдзя Перамогі аўтарскі фільм Элема Клімава па сцэнары Алеся Адамовіча «Iдзі і глядзі». «Ідзі і глядзі» Э. Клімава, па версіі часопіса «Time Out» займае шосты радок у спісе «50 лепшых ваенных фільмаў усіх часоў». Брытанскі часопіс «Empire» уключыў стужку ў спіс «500 найвялікшых фільмаў усіх часоў». Па выніках апытання, праведзенага ў 2012 годзе брытанскім часопісам сярод рэжысёраў, карціна заняла 30 месца ў спісе лепшых фільмаў усіх часоў.
Леанід Нячаеў у гэтае дзесяцігоддзе выпускае некалькі стужак для дзяцей і юнацтва: «Прададзены смех» (1981), «Казка пра зорнага хлопчыка» (1983), «Руды, сумленны, закаханы» (1984), «Пітэр Пэн» (1987), іншыя прыкметныя карціны для гэтай аўдыторыі: «Летнія ўражанні аб планеце Z» (Яўген Маркоўскі, 1986), «Воля Сусвету» (Дзмітрый Міхлееў, 1988).
Перабудовачнае кіно: «Наш браняпоезд» (Міхаіл Пташук, 1988 — аб мірнага жыцця на грамадзянцы ахоўнікаў сталінскіх лагераў) і «Мяне завуць Арлекіна» (Валерый Рыбарев, 1988 г. — пра жыцьцё правінцыйнай моладзі). Апошні таксама з'яўляецца і самым касавым беларускім фільмам, за першыя 15 месяцаў дэманстрацыі стужкі ў кінатэатрах СССР яе паглядзела аўдыторыя ў 41,9 млн. чалавек.
У 1995 годзе да 50-годдзя перамогі над фашызмам ЮНЕСКА склала спіс з 100 найбольш значных фільмаў свету аб Другой сусветнай вайне. У яго ўвайшла і беларуская карціна Віктара Турава «Праз могілкі».
Нацыянальная кінастудыя «Беларусьфільм»
У 1997 годзе Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь кінастудыі «Беларусьфільм» прысвоены статус нацыянальнай.
1990-я гады адзначаюцца пэўным застоем у творчых і эканамічных працэсах нацыянальнага кінематографа. Хоць у гэтае дзесяцігоддзе і выпушчана больш за 60 поўнаметражных фільмаў, аднак ва ўмовах сацыяльна-палітычных зменаў большасць з іх апынуліся незапатрабаванымі пракатнымі арганізацыямі. Сярод карцін, якія мелі поспех на тэлебачанні: шматсерыйны фільм «Белае адзенне» (Леанід Белазаровіч, 1992) паводле аднайменнага рамана Уладзіміра Дудзінцава, другая і трэцяя частка кінааповесці «Любіць па-руску» (Яўген Мацвееў, 1996 і 1999 гады). Наадварот, практычна невядомымі аказаліся працы дзвюх самабытных жанчын-кінарэжысёраў: драма міжнацыянальных адносін «Я — Іван, ты — Абрам» (Іяланда Зоберман, 1993) і казка «Падзенне ўверх» (Алена Трафіменка, 1998), якая атрымала некалькі ўзнагарод нацыянальных і міжнародных мерапрыемстваў.
У 2000 годзе выходзіць кінафільм «У жніўні 44-га ...» (Міхаіл Пташук). Ён атрымаў вялікае прызнанне на шматлікіх фестывалях: у тым ліку Гран-пры МКФ славянскіх і праваслаўных народаў «Залаты Віцязь». у Тамбове; прыз і дыплом за лепшую аператарскую работу В.Спорышкова на МКФ «Лістапад - 2000»; спецыяльны прыз кінафестывалю «Кінатаўр - 2001» у Сочы; прыз за лепшую мужчынскую ролю на МКФ «Брыганціна – 2001» у Бярдзянску акцёру В.Галкіну. Фільм быў намінаваны на прэстыжную прэмію расійскай кінаакадэміі «Ніка - 2002». З карцінай Міхаіла Пташука на кінастудыю «Беларусьфільм« вярнулася яе асноўная тэма - Вялікай Айчыннай вайны.
Адбыліся дэбюты маладых рэжысёраў, выпускнікоў Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў вучняў народнага артыста СССР У.Турава – І. Паўлава, І. Волах, Р. Грыцковай і майстэрні народнага артыста Рэспублікі Беларусь М.Пташука – А.Голубева, Д.Скода. Студыя надае вялікую ўвагу працы над сумеснымі беларуска-расійскімі праектамі («Маёр Ветраў», «У чэрвені 1941-га» А.Франскевіча).
Лірычная камедыя А.Яфрэмава «Павадыр» (2001) набыла вялікую папулярнасць як у гледачоў, так і ў прафесіяналаў. Кінакарціна атрымала прыз глядацкіх сімпатый МКФ «Залаты Віцязь» (2002), выканаўцы галоўных роляў беларускія акцёры В.Арланава і П.Юрчанкаў-малодшы адзначаны прызамі на кінафестывалі ў г.Бярдзянску «Брыганціна – 2001«; А.Яфрэмаў узнагароджаны спецыяльнай прэміяй Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь за кінафільм «Павадыр» у 2001 годзе.
У 2002 годзе пасля доўгага перапынку на кінастудыі была распачата вытворчасць мастацкіх тэлесерыялаў. Першым з іх стаў чатырохсерыйны фільм «Сяброўка восень» (К.Капіца), створаны сумесна беларускімі і расійскімі кінематаграфістамі. Ён набыты многімі тэлеканаламі і акупіў усе затраты на яго вытворчасць.
Адным з найбольш заўважных перыядаў сучаснага этапа развіцця нацыянальнага кіно стаў 2007 год: выйшла 7 мастацкіх і 5 анімацыйных фільмаў. Студыя «Летапіс» выпусціла 29 дакументальных карцін. За гэты год работы кінастудыі бралі ўдзел у трыццаці міжнародных і рэгіянальных кінафестывалях і атрымалі каля 30 узнагарод. Творчыя поспехі і з'яўленне станоўчых эканамічных вынікаў ад вытворчасці і пракату фільмаў (прыбытак за 2007 год склаў эквівалент 520 тыс. долараў ЗША) дазволілі гаварыць аб пераадоленні этапа застою беларускага кінематографа. Падобныя паказчыкі былі дасягнуты і ў 2008-2009 гадах. Сярод карцін гэтых гадоў: «Радзіма або смерць» (А.Крыніцына, 2007), «Ворагі» (М.Снежная, 2007), «Кадэт» (В.Дудзін, 2009) і інш.
Некалькімі гадамі пазней актыўна сябе праяўляюць вучні майстэрні Віктара Турава - Аляксандр Колбышаў з фільмам «Ваўкі», Андрэй Кудзіненка з першым беларускім фільмам жахаў «Масакра».
Сёння беларускаму кінематографу ўдалося захаваць усе асноўныя кінематаграфічныя прафесіі і кадравы склад кінастудыі. Цяпер на Нацыянальнай студыі «Беларусьфільм» актыўна працуюць тры падраздзяленні: студыя ігравога кіно, студыя дакументальнага кіно «Летапіс«, а таксама студыя анімацыйных фільмаў. Працуе тэатр-студыя кінаакцёра.
Студыя анімацыйных фільмаў
За 42 гады існавання анімацыйнай студыі было знята больш за 200 фільмаў у рознай тэхніцы адушаўлення: маляваныя фільмы, лялечныя, перакладка (плоская марыянетка, пясок).
Прайшоўшы ўсе этапы тэхнічнага прагрэсу, ад цэлулоіднага метаду, да кампутарных тэхналогій, студыя анімацыйных фільмаў мае ўсё неабходнае кампутарнае ліцэнзійнае абсталяванне, для здымак сямі 10-13-хвілінных карцін у год.
На студыі працуюць высокапрафесійныя рэжысёры анімацыйнага кіно, такія як Ігар Турок, Аляксандр Ленкін, Міхаіл Тумеля, Уладзімір Пяткевіч, Ірына Кадзюкова, Алена Пяткевіч, Алена Турава, Наталля Хаткевіч і інш., а таксама высокакваліфікаваныя мастакі-пастаноўшчыкі: Таццяна Кубліцкая, Дзмітрый Сурыновіч.
Студыя дакументальных фільмаў «Летапiс»
Студыя «Летапiс» з'яўляецца структурна-творчым падраздзяленнем Нацыянальнай кінастудыі «Беларусьфільм». Яна створана ў 1968 годзе на базе Мінскай студыі навукова-папулярных і хранікальна-дакументальных фільмаў. Пад брэндам «Летапісу« за паўвека яго існавання створана каля дзвюх з паловай тысяч адзінак дакументальнай кінапрадукцыі, якія адлюстроўваюць розныя аспекты жыцця беларускага грамадства за паўвекавы перыяд і пакінулі відавочныя сведчанні найноўшай гісторыі Беларусі.
З дасягненняў савецкіх часоў варта адзначыць Дзяржаўную прэмію СССР рэжысёра Віктара Дашука за дакументальныя цыклы «Я з вогненнай вёскі» і «У вайны не жаночае аблічча» (1985), Дзяржаўныя прэміі БССР Іосіфа Вейнеровіча (1968), Юрыя Лысятава (1982), Віктара Шата. (1984), Юрыя Цвяткова (1986). Прызамі і ўзнагародамі ўсесаюзных міжнародных і міжнародных кінафестываляў адзначаліся фільмы Д.Міхлеева, В.Сукманава, Р.Ясінскага, С.Лук'янчыкава, В.Цаслюка, С.Пятроўскага, А.Карпава, А.Рудэрмана, А.Пелешан, С.Гайдука, А.Алая, А.Канеўскага, І.Калоўскага, М.Князева.
Працягам традыцый і яркай з'явай вобразнага асэнсавання жыцця ў самых разнастайных яе праявах стала дакументальнае кіно незалежнай Рэспублікі Беларусь. У 1994 годзе Дзяржаўнай прэміяй Рэспублікі Беларусь адзначаны Міхаіл Жданоўскі за стварэнне цыкла фільмаў «Дарога на Курапаты«, «Жаўрукі Беларусі», «Успамін пра Міколу Равенскага», Зінаіда Мажэйка, Ніна Сава, Алег Шклярэўскі за этнамузычныя фільмы «Палесскія калядкі», «Пранясі, божа, хмару». Прэміяй «За духоўнае адраджэнне« адзначаны Юрый Гарулёў (2006), Спецыяльнай прэміяй Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь Анатоль Алай (2006), Галіна Адамовіч (2013), прэміяй Федэрацыі прафсаюзаў Рэспублікі Беларусь адзначаны А.Алай, С.Смірноў (1991), С.Гайдук. (1993), Р.Ясінскі (1995), Ю.Лысятаў, М.Кір'янава (1999), В.Аслюк (2001), Н.Князеў (2009), Я.Сецько, В.Мароз (2015). Звання Народны артыст Беларусі ўдастоены Анатоль Алай (2017).
У цэлым за гады існавання незалежнай Рэспублікі Беларусь створана больш за 570 дакументальных фільмаў. Прызамі і ўзнагародамі адзначана больш за 100 фільмаў, агульная колькасць дзяржаўных узнагарод і прызоў кінафестываляў складае каля 200 фільмаў.
Дзякуючы ўдзелу ў міжнародных кінафестывалях, у тым ліку самых прэстыжных, беларускае дакументальнае кіно пад брэндам «Летапiс» ведаюць ва ўсім кінематаграфічным свеце. Фільм Віктара Аслюка «Мы жывем на краі« адзначаны ўзнагародамі больш за 15 прэстыжных міжнародных кінафорумаў, у 2002 годзе атрымаў Прыз Еўропы ў Берліне за лепшы дакументальны фільм. Яго стужка «Кола« адзначана ўзнагародамі 10 кінафестываляў. Кінарэжысёр Віктар Аслюк з'яўляецца членам Еўрапейскай Акадэміі кіно. Карціна Галіны Адамовіч «Божа мой!« атрымала прыз за лепшы дакументальны фільм на 40-ым Міжнародным кінафестывалі класа «А« ў Карлавых Варах (Чэхія, 2006 год), усяго гэтая стужка адзначана прызамі 15 кінафестываляў. Узнагародамі 10 кінафорумаў адзначаны яе фільм «Завядзёнка».
У апошнія гады прызамі міжнародных кінафорумаў неаднаразова адзначаліся фільмы «Крокі над вадой« Юрыя Цімафеева, «Чужое і сваё« Галіны Адамовіч, «Драўляны народ« Віктара Аслюка, «Не адзін» Вольгі Дашук, «Чарнобыль. Экзамен для нацыі» Яўгена Сецько, кінафільмы ваеннай тэматыкі найстарэйшага рэжысёра-кінадакументаліста Анатоля Алая. Вялікі грамадскі рэзананс выклікаў фільм маладога рэжысёра Ігара Чышчэні «Першадрук«, прысвечаны Францішку Скарыне і 500-годдзю першай беларускай друкаванай кнігі.
У суверэннай Беларусі актыўна працавалі і працуюць у дакументальным кіно Вадзім Сукманаў, Рышард Ясінскі, Адольф Канеўскі, Станіслаў Гайдук, Уладзімір Цаслюк, Сяргей Пятроўскі, Сяргей Лук'янчыкаў, Мікалай Князеў, Юрый Гарулёў, Міхаіл Жданоўскі, Анатоль Алай. Лепшыя традыцыі найстарэйшых майстроў працягваюць Віктар Аслюк, Галіна Адамовіч, Вольга Дашук, Ірына Волах, Яўген Сецько, Юрый Цімафееў. Актыўна заяўляе аб сабе і маладое пакаленне кінадакументалістаў - рэжысёры Дзмітрый Махамет, Дар'я Юркевіч, Ігар Чышчэня, Наталля Жамойдзік, Аляксандра Маркава.
Нацыянальная кінастудыя «Беларусьфільм» - гэта пераемнасць у культуры, беражлівыя адносіны да традыцый.
Нацыянальная кінастудыя «Беларусьфільм» - адна з вядучых студый ва Усходняй Еўропе. За ўсю гісторыю існавання студыі было знята каля 500 ігравых фільмаў, каля 1900 дакументальных, навукова-папулярных і больш за 200 анімацыйных фільмаў. Штогод выпускаюць 6 ігравых, 15 дакументальных і 5 анімацыйных фільмаў. Больш за 140 праектаў, створаных у капрадукцыі з іншымі краінамі. 20-30 кінавытворчых кампаній з Расійскай Федэрацыі штогод карыстаюцца паслугамі вытворчай базы кінастудыі.
РЭСПУБЛІКАНСКАЕ УНІТАРНАЕ ПРАДПРЫЕМСТВА
«НАЦЫЯНАЛЬНАЯ КІНАСТЫЯ «БЕЛАРУСЬФІЛЬМ»
220114, Рэспубліка Беларусь, г. Мінск, пр. Незалежнасці, 98
+375 17 267 10 02
